Έλληνες Αεροπόροι στην "Μεγάλη Απόδραση" από στρατόπεδο αιχμαλώτων

Έλληνες Αεροπόροι στην "Μεγάλη Απόδραση" από στρατόπεδο αιχμαλώτων, που έγινε μεγάλη κινηματογραφική επιτυχία

Του Υπτχου (Ι) ε.α. Παναγιώτη – Βαρδή Παπαδάκη

 Στην εκδήλωση των 75 χρόνων λειτουργίας της 336 Μοίρας, που πραγματοποιήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2018 στην Αεροπορική Βάση Αράξου (116ΠΜ), τιμήθηκε η μνήμη του πρώτου Δκτή της Μοίρας, Σπύρου Διαμαντόπουλου, με την αποκάλυψη πινακίδας ονομασίας οδού της Μοίρας με το όνομά του.

 Ο αείμνηστος Αντιπτέραρχος Σπύρος Διαμαντόπουλος (1914 -2006) αποφοίτησε με την 3η Σειρά Ικάρων το 1936. Στο ενεργητικό του είχε μια άξια επαίνου επιχειρησιακή δράση στη διάρκεια του Β’ Π.Π., διατελέσας με τον βαθμό του Σμηναγού πρώτος Δκτής της 336 Μοίρας, που συγκροτήθηκε στην Almaza της Αιγύπτου τον Φεβρουάριο του 1943, με αερ/φη Hurricane.

 Μεταξύ των αποστολών που διακρίθηκε ήταν η συμμετοχή του ως Δκτής Μοίρας στις επιδρομές εναντίον γερμανικών στόχων στην Κρήτη. Συμμετείχε σε δύο αποστολές προσβολής στόχων στην μεγαλόνησο και στη δεύτερη καταρρίφθηκε από Α/Α πυρά. Εκτέλεσε αναγκαστική προσγείωση και πιάστηκε αιχμάλωτος. Οδηγήθηκε στο στρατόπεδο αιχμαλώτων Stalag Luft III στην πόλη Μπρεσλάου, 85 χλμ. ανατολικά του Βερολίνου, όπου συμμετείχε στην οργανωθείσα από Βρετανούς αιχμαλώτους απόδραση, η οποία έγινε ευρύτερα γνωστή ως κινηματογραφικό έργο με τίτλο “The Great Escape”.

 Το εν λόγω κινηματογραφικό έργο, με τον ελληνικό τίτλο “Η Μεγάλη Απόδραση”, προβλήθηκε στους κινηματογράφους το 1963. Με σκηνοθέτη τον John Sturges και την ερμηνεία μιας πλειάδας εκλεκτών ηθοποιών όπως των: Steve McQueen, James Garner Richard Attenborough κ.α. το έργο σημείωσε μεγάλη επιτυχία, προβάλλοντας  την προετοιμασία και την τελική ενέργεια της απόδρασης που έλαβε χώρα την νύκτα της 24ης Μαρτίου 1944.


Από ελληνικής πλευράς η ταινία δεν είναι μόνο αποδεκτή ως μία επική περιπέτεια που μαγνητίζει τον θεατή, αλλά, κυρίως, ως μία συγκινησιακή περίπτωση, αφού στην οργανωθείσα αυτή μεγάλη απόδραση συμμετείχαν ανάμεσα στους συμμάχους αιχμαλώτους και Έλληνες της Πολεμικής Αεροπορίας μας, ο Σμηναγός Διαμαντόπουλος Σπύρος, όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενη παράγραφο και ο Ανθυποσμηναγός Σκάντζικας Σωτήριος, που και αυτός καταρρίφθηκε στη διάρκεια επιδρομής εναντίον γερμανικών στόχων στην Κρήτη.

Οι επιδρομές στην Κρήτη

 Στο πλαίσιο της επιχείρησης “Θέτις”, στις 23 Ιουλίου 1943 πραγματοποιήθηκε επιδρομή εναντίον γερμανικών στόχων στην Κρήτη από ένα αριθμό συμμαχικών Μοιρών, μεταξύ των οποίων περιλήφθηκαν και οι δύο ελληνικές Μοίρες Δίωξης, με αερ/φη Hurricane, 335 με 8 αερ/φη και 336 με 9, και με επικεφαλής των σχηματισμών τούς Δκτές των Μοιρών, Σμηναγούς Πάγκαλο Γ. και Διαμαντόπουλο Σπ. αντίστοιχα.

Στην αποστολή αυτή απωλέστηκαν περί τα 30 αερ/φη. Η 335 Μ. απώλεσε δύο χειριστές, τους Επισμηνίες Λάιτμερ Μ. και Δούκα Β. και η 336 Μ. ομοίως δύο, τον Ανθυποσμηναγό Αθανασάκη Ελ., ο οποίος φονεύθηκε μετά την πτώση του σε συμπλοκή με γερμανική
περίπολο, και τον αναφερθέντα σε προηγούμενη παράγραφο Ανθυποσμηναγό Σκάντζικα, ο οποίος συλληφθείς αιχμάλωτος εκτελέστηκε στην επιχειρηθείσα απόδραση από το στρατόπεδο αιχμαλώτων Stalag Luft III., όπως θα περιγραφεί στη συνέχεια.

 Οι επιδρομές επανελήφθησαν τον Νοέμβριο και από τις δύο Μοίρες. Στην επιδρομή της 9
ης Νοεμβρίου, επλήγη ο Δκτής της 336 Μ., Σμηναγός Διαμαντόπουλος Σπ., ο οποίος στο στρατόπεδο αιχμαλώτων Stalag Luft III που οδηγήθηκε συνάντησε τον Σκάνζτικα.

 Πληροφοριακά αναφέρεται ότι τον ίδιο μήνα σε επόμενες αποστολές στην Κρήτη, επλήγησαν αερ/φη της 336 Μ. με αποτέλεσμα να φονευθούν δύο χειριστές, οι Ανθυποσμηναγός Ψιλόλιγνος Κ. και Σμηνίας Σαρσώνης Δημ. και τρεις ακόμη να συλληφθούν αιχμάλωτοι, Σμηναγός Καρύδης Ε., Αρχισμηνίας Τζούβαλης Γ. και Σμηνίας Μαδεμλής Γ.

Η Απόδραση όπως την έζησε ο τότε Σμηναγός Σπ. Διαμαντόπουλος

 Ο Σμηναγός Διαμαντόπουλος, ενώ συμμετείχε στην προετοιμασία της απόδρασης, δεν περιλήφθηκε στην πρώτη ομάδα που απέδρασε. Η επιχείρηση έγινε αντιληπτή από τη φρουρά και ο Διαμαντόπουλος δεν πρόλαβε. Ελευθερώθηκε με τη λήξη του πολέμου. Συνέχισε τη σταδιοδρομία του στην Π.Α., διατελέσας με τον βαθμό του Υποπτεράρχου Αρχηγός Τακτικής Αεροπορίας, στα μέσα της δεκαετίας του ’50, και αποστρατεύθηκε το 1960 με τον βαθμό του Αντιπτεράρχου.

 Ο γράφων γνωρίζοντας την εν γένει δράση τού αείμνηστου Πτεράρχου και ιδιαίτερα την περιπέτεια της αιχμαλωσίας του, όπως την κατέγραψε στην “Ηχώ των Αιθέρων” τον Μάρτιο του 1993, επεδίωξε μία συνάντηση μαζί του, λίγα χρόνια πριν από το μεγάλο
ταξίδι του προς την αιωνιότητα.

 Είχε την καλοσύνη να με κάνει κοινωνό της περιπέτειάς του, με την ακόλουθη αφήγησή:

 "Μετά την αιχμαλωσία μου οδηγήθηκα τον Ιανουάριο του 1944 στο Stalag Luft ΙII στη Γερμανία. Όταν έφθασα εκεί ο Σκάντζικας με ενημέρωσε για την σήραγγα της απόδρασης, την οποία κατασκεύαζαν οι αιχμάλωτοι, που κατά το πλείστον ανήκαν στη RAF, και σε λίγες μέρες έπιασα κι εγώ δουλεία. Η κατασκευή της σήραγγας ήταν πράγματι ένας άθλος. Ένα απίστευτο κατόρθωμα. Την όλη διαχείρισή είχε αναλάβει μία επιτροπή με ειδικές γνώσεις,
που συντόνιζε τις υπεύθυνες υποομάδες. Όλοι δούλευαν με μέθοδο, οργάνωση, μυστικότητα και πίστη, όπως συνηθίζεται στους άνδρες της RAF.

Για τη διασπορά του χώματος της εκσκαφής χρησιμοποιούντο αυτοσχέδιες σακούλες κρεμασμένες από τους ώμους και κάτω από τα ρούχα και με μεγάλη προσοχή σκορπούσαμε το χώμα την ώρα των περιπάτων μας στο στρατόπεδο.

 Η κατασκευή της σήραγγας (σ.σ. κατασκευάστηκαν τρεις) κράτησε ένα χρόνο. Όταν ήρθε η ώρα να χρησιμοποιηθεί, στις 24 Μαρτίου 1944, έγινε κλήρωση μεταξύ των αιχμαλώτων για τη σειρά εξόδου και απόδρασης. Ο Σκάντζικας ήταν από τους πρώτους “τυχερούς” και
χαιρόταν. Εγώ κληρώθηκα με τη δεύτερη σειρά. Είπα στον Σκάντζικα νʼ αλλάξουμε σειρά. Μου απάντησε: “Αυτό δεν γίνεται κύριε Μοίραρχε, εγώ θα φθάσω πριν από σας στην πατρίδα”.
 Δεν έφθασε όμως ποτέ ο εικοσάχρονος ενθουσιώδης πιλότος της 336 Μ. Οι Γερμανοί με τη βοήθεια γυμνασμένων λυκόσκυλων, ανακάλυψαν στις πρωινές ώρες της 25ης Μαρτίου 1944 την απόδραση και από τους 76 που δραπέτευσαν μόνο τρεις έφθασαν στην Αγγλία, 23 συνελήφθηκαν σε διάφορα μέρη και οδηγήθηκαν πίσω σε στρατόπεδο και 50 εξετελέσθησαν δια τουφεκισμού εκ των όπισθεν.

 Ο επίλογος της τραγωδίας αυτής, όπως διατύπωσε στο σχετικό δημοσίευμα στην “Ηχώ των Αιθέρων” ο αείμνηστος Πτέραρχος Σπύρος Διαμαντόπουλος, γράφτηκε τον Νοέμβριο του 1947 στο Αμβούργο με την απόφαση του Δικαστηρίου εγκλημάτων πολέμου, που ύστερα από έρευνες δύο χρόνων καταδικάστηκαν σε θάνατο 14 Γερμανοί, υπαίτιοι της δολοφονίας των πενήντα αιχμαλώτων.