Το Συλλαλητήριο, ο Εθνικισμός και η Δημοκρατία στην Ελλάδα

Το Συλλαλητήριο, ο Εθνικισμός και η Δημοκρατία στην Ελλάδα - Ποια είναι τα κρυμμένα μηνύματα της συγκέντρωσης στην Αθήνα

Γράφει ο Αθανάσιος Ν. Σαμαράς
Επίκουρος καθηγητής πολιτικής επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Πειραιά

Μία καλή συνάδελφος θέτει ένα ερώτημα σε ανάρτηση της στο facebook: «Εσείς εναντίον ποίου 'επιθετικού εθνικισμού' είστε; Του Ελληνικού ή του Σκοπιανού; Σίγουρα αμφότερων, έτσι δεν είναι;»

Αναρτώ με την σειρά μου την απάντηση εδώ: Μα που να βρω «επιθετικό ελληνικό εθνικισμό» για να του επιτεθώ; Εάν υπάρχει κάτι αυτό είναι αμυντικός εθνικισμός.

Αλλά ακόμα και γι’ αυτό πάντως δεν είμαι σίγουρος, είναι τόσο περιορισμένο σε ένταση και έκταση το υπό συζήτηση φαινόμενο στην Ελλάδα που ούτε καν για «πατριωτισμός» δεν μου κάνει. Θα το περιέγραφα ως ρητορικές -συναισθηματικές εξάρσεις που κινητοποιούνται από κάποιο στοιχειώδες ένστικτο αυτοσυντήρησης.

Ένα ένστικτο που ενεργοποιείται υπό συνθήκες κρίσης/απειλής και υπό το καθεστώς της ψυχολογικής πίεσης που ασκεί η γνωστική ασυμφωνία που παράγει η ενοχική επίγνωση της μακροχρόνιας αδράνειας απέναντι σε κινδύνους. Υποθέτω ότι εάν δεν υπήρχαν και αυτές οι αντιδράσεις θα μιλούσαμε για μία ολοσχερώς απονεκρωμένη οντότητα κοινωνία.

Που και που μπορείς να βρεις εδώ κι εκεί κάποιες έντονες ρητορικές εξάρσεις αλλά αυτές στερούνται τόσο το βάθος χρόνου όσο και τις πρακτικές συνεπαγωγές οι οποίες θα τις δώσουν υπόσταση. Έχω πάψει προ καιρού να ασχολούμαι με την αποδόμηση τους, έχω φτάσει σε μία ηλικία που ούτε μπορώ αλλά ούτε και θέλω πια να κυνηγάω ανεμόμυλους.

Εάν υπάρχει κάτι άξιο λόγου και προς διαχείριση στην Ελλάδα είναι τα ένστικτα ξενηλασίας που μπορούν να ενεργοποιήσουν οι συνθήκες ρεαλιστικού ανταγωνισμού που παράγει ο συνδυασμός οικονομικής κρίσης και προσφυγικού. Αλλά και αυτό μοιάζει να είναι περισσότερο «knee jerk reaction» παρά οτιδήποτε άλλο. Όταν εξαλειφθούν τα παραγωγικά του αίτια υποθέτω ότι θα εξαλειφθεί και αυτό, εφόσον δεν έχει υποστασιοποιηθεί σε κάποιο πολιτικό μόρφωμα, εννοείται.

Σύγκρινε το τώρα αυτό με τον σκληρό αλυτρωτικό εθνικισμό των Σκοπιανών ο οποίος αποτελεί οργανικό μέρος της ταυτότητας τους. Δεν υπάρχει καμία σύγκριση ως προς την ένταση και την έκταση του φαινομένου, καμία σύγκριση ως προς τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά.

Σε μία χώρα, όπως τα «Σκόπια» όπου ο αλυτρωτισμός είναι το βασικό στοιχείο συγκρότησης της «εθνικής» ταυτότητας και την ίδια στιγμή παράγει διαιρετικές τομές στο κομματικό σύστημα και συνεπώς διατίθεται προς εκμετάλλευση.

Σε μία χώρα στην οποία χωρίς αυτόν τον επιθετικό-αλυτρωτικό εθνικισμό ως υποστύλωμα τόσο η συλλογική ταυτότητα όσο και το κομματικό σύστημα κινδυνεύουν με κατάρρευση θεωρώ ότι ούτε αυτοί πρόκειται να δεχθούν «κάποια» λύση, αλλά ούτε και για εμάς θα «λύσει κάτι» ακόμα και η πιο θετική λύση. Και αυτή είναι η άποψη όχι ενός διεθνολόγου αλλά ενός επιστήμονα της επικοινωνίας που έχει περάσει κάποιο χρόνο της ζωής του με την εμπρόθετη στρατηγική επικοινωνία (scribe προπαγάνδα).

Τα περί (αν)ισοζυγίου ισχύος μεταξύ των δύο χωρών και το πόσο αυτό καθιστά την όμορη χώρα «ακίνδυνη» επίσης δεν με πείθουν. Η απειλή είναι στο ταυτοτικό επίπεδο και η σύγκρουση στο επίπεδο των συμβολισμών και των νοημάτων.

Εξ αρχής αυτό υπήρξε ένα παιχνίδι ελέγχου του νοήματος των λέξεων και του ορισμού των καταστάσεων. Ένα παιχνίδι το οποίο αρνηθήκαμε όχι μόνον να επενδύσουμε τους απαραίτητους πόρους και προσπάθεια για να εξισορροπήσουμε τον αντίπαλο, όχι απλά να το «παίξουμε», αλλά ούτε καν να κατανοήσουμε την ουσία του και να αποδεχτούμε την ύπαρξη του.

Και ζούμε ξανά και ξανά την παραβολή με τις «μωρές παρθένες», μία παραβολή η οποία εδώ που τα λέμε τείνει να εξελιχθεί σε life narrative για την χώρα μου κατά την ιστορική συγκυρία κατά την οποία εξελίσσεται ο βίος μου.

Αυτά τα λίγα εν αναμονή του σημερινού συλλαλητηρίου. Τα μηνύματα του οποίου είναι πολλαπλά και πολυεπίπεδα.

Πέρα από το καθεαυτό μήνυμα του συλλαλητηρίου που αφορά το ζήτημα της ονομασίας της όμορης χώρας, υπάρχει σε δεύτερο επίπεδο ένα μετα-μήνυμα που αφορά την ενεργοποίηση των ταυτοτικών στοιχείων και σε ένα τρίτο επίπεδο ένα μετα-μήνυμα το οποίο αφορά το βάθος της δημοκρατίας μας.

Γι αυτό το τρίτο επίπεδο σημαντικό δεν είναι το εάν σήμερα θα είναι πολλοί ή λίγοι, αλλά εάν θα είναι όλοι όσοι θέλουν να είναι. Για κάθε άνθρωπο που θα ήθελε να πάει αλλά θα φοβηθεί να το κάνει η δημοκρατία μας θα γίνεται λίγο πιο ρηχή, λίγο πιο στενάχωρη.

Τι να κάνετε για να μη χάνετε τα νέα από τη σελίδα του Armyvoice στο Facebook

Οι αλλαγές στον αλγόριθμο του Facebook ίσως να μειώνουν τις ειδήσεις που βλέπουν οι αναγνώστες μας από τη σελίδα μας.
Για να συνεχίσεις να βλέπεις τις ειδήσεις του www.armyvoice.gr  επισκέψου τη σελίδα μας στο Facebook https://www.facebook.com/armyvoiceGR και να κάνεις δύο βήματα.

• Επιλέγεις Ακολουθείτε – Follow

• Διαλέγεις: Να εμφανίζονται Πρώτα – See first