Το ΝΑΤΟ απεργάζεται σενάρια για Κύπρο! Σκέψεις για αλλαγή συνόρων εν όψει;

Το ΝΑΤΟ απεργάζεται σενάρια για Κύπρο! Σκέψεις για αλλαγή συνόρων στη Μέση Ανατολή - Γιατί ο Ερντογάν μιλάει διαρκώς για τη Λωζάνη

Σκέψεις για Αλλαγή Συνόρων εν όψει;

Γράφει: Ιωάννης Αναστασάκης (*)
Αντιπτέραρχος (Ι) ε.α.

Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα των ημερών μας και οι συζητήσεις για τη Συνθήκη της Λωζάνης που ήταν κύριο θέμα της επίσκεψης του κου Ερντογάν στην Ελλάδα, σηματοδοτούν την επικαιρότητα.

Στο πλαίσιο αυτό, έχει μεγάλη σημασία να εξεταστεί το θέμα των συνόρων, τόσο όσο αφορά τη φύλαξή τους, αλλά και όσο αφορά την πιθανή επαναχάραξη  τους, με βάση τα νέα δεδομένα. 

Πόσο ισχυρές είναι οι Συνθήκες; Επιδέχονται αλλαγές ή «βελτιώσεις»;

Ιδιαίτερη σημασία έχει η προσέγγιση του θέματος από τους άμεσα ενδιαφερόμενους ή και πιθανόν επηρεαζόμενους, όπως είναι το Ισραήλ.


Την Τρίτη στις 12 Δεκεμβρίου διοργανώθηκε από το Ινστιτούτο Σπουδών για την Εθνική Ασφάλεια (Institute of National Security Studies – INSS), μία ημερίδα με θέμα: «Rethinking Borders in the middle East». 

Με δεδομένο ότι το INSS είναι ένα από τα πλέον αναγνωρισμένα διεθνώς στον τομέα της Περιφερειακής Ασφάλειας στη Μέση Ανατολή, ο τρόπος προσέγγισης του επίκαιρου θέματος από τους διοργανωτές, είναι δείκτης εξελίξεων και επομένως αξίζει να εξεταστεί σε αυτή τη βάση.

Το πρόγραμμα της ημερίδας αλλά και η θεματολογία ήταν εξαιρετικά μελετημένη και εύστοχη.

Σε τρεις θεματικές ενότητες (Sessions) καλύφθηκε το θέμα κλιμακωτά, από το «γενικό προς το ειδικό».


Πιο συγκεκριμένα, ανά ενότητα καλύφθηκε η ακόλουθη θεματολογία:

Ενότητα Ι (Session I  - Borders and Security)

Στην Ενότητα αυτή, πανεπιστημιακοί καθηγητές κάλυψαν ακαδημαϊκά δύο θέματα, ως ακολούθως:

Α. Το πρώτο θέμα είχε τίτλο: «Τι διδασκόμαστε από την μελέτη της Ασφάλειας των συνόρων στις μεταβατικές περιόδους» (What Do Border Studies Teach us about Security in the Contemporary Era).

Δεν είναι τυχαίο ότι την παρουσίαση αυτή την έκανε Καναδός. Οι Καναδοί, μη έχοντας ορατό εθνικό κίνδυνο στα σύνορά τους, εξειδικεύουν και εξοπλίζουν το στρατό τους με σκοπό τη συμμετοχή του σε ειρηνευτικές αποστολές και κυρίως τη φύλαξη «προσωρινών συνόρων» που προκύπτουν με την παύση εχθροπραξιών.

Την γνωστή και από την Κύπρο «Πράσινη Γραμμή». Καναδική ήταν η πρώτη ειρηνευτική δύναμη που εγκαταστάθηκε στη Μεγαλόνησο αμέσως μετά τον τουρκικό «Αττίλα».

 Έχοντας αποκτήσει την εμπειρία των ειρηνευτικών αποστολών αυτής της μορφής, δεν είναι τυχαίο ότι και στα πλαίσια του ΝΑΤΟ, Καναδοί επεξεργάστηκαν σχέδιο επέμβασης στο νησί.

Κατά την παρουσίαση του σχεδίου σε Περιφερειακό Αρχηγείο της Συμμαχίας, σε ερώτηση του γράφοντος «γιατί το ΝΑΤΟ επεξεργάστηκε σχέδιο επέμβασης στην Κύπρο;» η άμεση απάντηση του Βέλγου υποστράτηγου που παρευρισκόταν στην παρουσίαση ήταν: «πώς βρέθηκες εσύ εδώ;» και στη συνέχεια καθησύχασε λέγοντας: «τα σχέδια ετοιμάζονται για να υπάρχουν, αλλά μην ανησυχείτε διότι δεν πρόκειται να γίνει καμία επέμβαση του ΝΑΤΟ αν δεν το ζητήσουν οι επίσημες τοπικές Κυβερνήσεις». 

Επίσης δόθηκε και η εξήγηση ότι το σχέδιο εκπονήθηκε στα πλαίσια του «Contingency- Long Term Planning».

Το πιο περίεργο ήταν ότι το Περιφερειακό Επιτελείο του ΝΑΤΟ που εκπονήθηκε και παρουσιάστηκε αυτό το Σχέδιο, δεν είχε καμία επιχειρησιακή αρμοδιότητα για την Ανατολική Μεσόγειο.


Σε κάθε περίπτωση βέβαια  το υπόψη Σχέδιο εκπονήθηκε από Καναδούς και παρουσιάστηκε σε Καναδούς. 

Η αλήθεια είναι ότι οι διοργανωτές της παρουσίασης θεωρούσαν ότι το ακροατήριο ήταν αποκλειστικά και μόνο Καναδοί ανώτεροι αξιωματικοί και των τριών Κλάδων.

Οι Καναδοί λοιπόν, έχοντας καταξιωθεί διεθνώς ως ειδήμονες σε ειρηνευτικές αποστολές και ειδικότερα στη φύλαξη προσωρινών συνόρων (Πράσινης Γραμμής), έχουν κάθε λόγο να συμμετέχουν στις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, όσον αφορά την ασφάλεια των «προσωρινών» συνόρων μεταξύ των εμπολέμων, μόλις οι εχθροπραξίες σταματήσουν.

Β. Το δεύτερο θέμα της ενότητας είχε τίτλο: «Σύνορα και Ασφάλεια στη Ευρώπη» (Borders and Security in Europe).

Εξαιρετικό ενδιαφέρον θέμα για την Ελλάδα, που σαν πύλη εισόδου των προσφύγων από την ευρύτερη Μέση Ανατολή, βιώνει την αλληλεγγύη των συμμάχων της ΕΕ που επικαλούμενοι λόγους εθνικής τους ασφάλειας κλείνουν τα σύνορα εγκλωβίζοντας τους πρόσφυγες και μετανάστες στη χώρα εισόδου, δηλαδή κυρίως την Ελλάδα και Ιταλία.

Οι πρόσφατες δηλώσεις του κου Τούσκ σχετικά με τις δεσμεύσεις-υποχρεώσεις των μελών της ΕΕ δένει άμεσα με το θέμα.

Το αποτέλεσμα της «εθνικού προσανατολισμού» θεωρίας των μελών της ΕΕ για την ασφάλεια των συνόρων της Ευρώπης, βιώνουν τελευταία σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, ακόμα και οι Έλληνες που ταξιδεύουν εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης, κυρίως σε Γερμανία και Βέλγιο.

Το προνόμιο των ανοικτών συνόρων Sengen στην πράξη σιωπηλά καταργείται, με κύριο αίτιο τα διαδραματιζόμενα στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, την «ΜΕΝΑ region» όπως συνήθως αποκαλείται.

Η επιλογή αυτού του θέματος στην ημερίδα μόνο τυχαία δεν έγινε, αφού ο φόβος της ασφάλειας των συνόρων, εκτιμάται ότι θα οδηγήσει την ΕΕ σε ακόμα πιο ενεργή εμπλοκή στις εξελίξεις της Μέσης Ανατολής.

Ενότητα ΙΙ (Session II – Middle East Borders Post-ISIS)

Στη 2η Ενότητα, τα πράγματα σοβαρεύουν αφού οι ομιλητές δεν είναι μόνο ακαδημαϊκοί αλλά και στρατιωτικοί κατά αναλογία 50%.

Η εξέταση του θέματος από «γεωπολιτικής» απόψεως, αλλά και η δυναμική που δημιουργείται με την επίσημη ανακοίνωση παύσης των εχθροπραξιών με το ISIS, δημιουργεί νέα δεδομένα.

 Το ερώτημα διατήρησης της ισχύος των διεθνών Συνθηκών που καθορίζουν τα σύνορα στην περιοχή, πρέπει πλέον να επιβεβαιωθούν.

Οι νικητές, τόσο οι Key players –βλέπε Μεγάλες Δυνάμεις, όσο και οι Local Players- βλέπε περιφερειακές ή τοπικές Δυνάμεις, πρέπει να συμφωνήσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Δεν είναι καθόλου εύκολο, διότι από την εξέλιξη των συγκρούσεων επαναπροσδιορίστηκε ο κουρδικός παράγων, καθώς και άλλα θέματα όπως για παράδειγμα η εκρίζωση των χριστιανών της περιοχής.

Ακόμα και μετά την ολιγωρία ΗΠΑ και Ισραήλ να υποστηρίξουν το Referendum των Κούρδων στο Ιράκ, το θέμα δεν έχει αποσοβηθεί οριστικά. Θα υπάρξει μέλλον στο ζήτημα αυτό.

Η Τουρκία ως άμεσα ενδιαφερόμενη  ανησυχεί.  Η πρόσφατη επίσκεψη του Ταγίπ Ερντογάν στην Ελλάδα και η δήλωσή του on camera ότι: «δεν έχουμε εδαφικές διεκδικήσεις από την Ελλάδα», ίσως υποκρύπτει τον ενδόμυχο φόβο της ψυχής του. 

Πιθανόν η αγωνία του κου Ερντογάν είναι να διατηρηθεί η Συνθήκη της Λωζάνης ως έχει, διότι αυτή καθορίζει την επικράτεια της σημερινής Τουρκίας. 

Η όποια αλλαγή στις ισχύουσες σήμερα διεθνείς Συνθήκες, θα ανοίξει τους ασκούς του Αιόλου με απρόβλεπτες συνέπειες για την ίδια την Τουρκία.

Η Τουρκία γνωρίζει πολύ καλά ότι παρά τις φιλότιμες στρατιωτικές κυρίως προσπάθειές της, δεν μπορεί να ελέγξει αποτελεσματικά τους παράγοντες που θα ληφθούν υπόψη.

Οι διεθνείς σχέσεις της με ΗΠΑ, Ρωσία, ΝΑΤΟ, ΕΕ είναι στην κόψη του ξυραφιού, εύθραυστες και πρόσκαιρες, γεγονός που της δημιουργεί μεγάλη ανασφάλεια.

Η κατάσταση των Ενόπλων της Δυνάμεων δεν είναι αυτή που επιθυμούσε να έχει αυτή την κρίσιμη χρονική συγκυρία, για να επιβάλει τις απόψεις της. Επιθυμεί διακαώς να μην γίνει οποιαδήποτε αλλαγή συνόρων.

Ίσως θα συμβιβαστεί, αποδεχόμενη κάποιες «ζώνες ελέγχου» από διεθνή ειρηνευτική δύναμη, για λόγους εθνικής της ασφάλειας.

Αυτονόητα το θέμα ενδιαφέρει άμεσα και την Ελλάδα που πρέπει να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τις εξελίξεις.

Ενότητα ΙΙΙ(Session III–Rethinking Borders in Israel/Palestine)

Στην Ενότητα αυτή τα πράγματα σοβαρεύουν ακόμα περισσότερο, αφού τα 2/3 των ομιλητών είναι πλέον στρατιωτικοί.

Μετά την Αμερικανική αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ και το ξέσπασμα των αραβικών αντιδράσεων σε τοπικό και διεθνές επίπεδο, το θέμα επίλυσης του Παλαιστινιακού ζητήματος τίθεται άμεσα σε νέες βάσεις.

Σύμφωνα με δηλώσεις αραβικών Οργανώσεων, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θεωρούνται πλέον αδέκαστος διαμεσολαβητής στις ειρηνευτικές συνομιλίες για την περιοχή της Μέσης Ανατολής. Ίσως βέβαια η αντίδραση αυτή να ήταν αναμενόμενη, πιθανόν και επιδιωκόμενη.

Η διπλωματική και στρατιωτική απομάκρυνση των ΗΠΑ από την Μέση Ανατολή, πιθανόν είναι το ζητούμενο. 

Ο στρατηγικός προσανατολισμός «Pivot to Asia”  με στόχο την εξ ανατολών Κινεζική εξάπλωση και διείσδυση, ουδέποτε εγκαταλείφτηκε αλλά απλώς προσωρινά είχε ανασταλεί η υλοποίηση, ακριβώς λόγω των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή.

Η διεθνής τρομοκρατία με επίκεντρο τον ISIS (DAESH) σε Ιράκ και Συρία, επέβαλε την προσωρινή αναστολή των στρατηγικών σχεδίων των ΗΠΑ.

Με τον τρόπο που εξελίσσονται τα πράγματα, η Αμερικανική παρουσία στην περιοχή της Μέσης ανατολής μειώνεται. Σε αντιστάθμισμα η Ευρωπαϊκή παρουσία και μεσολάβηση στις εξελίξεις της Μέσης Ανατολής καθίσταται πλέον επιβεβλημένη παρά ποτέ.

 Και τούτο διότι άπτεται της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ασφάλειας κυρίως σε σχέση με την ασφάλεια των συνόρων της, αλλά και των πολιτισμικών, οικονομικών, καθώς και των θεμάτων εσωτερικής Ασφάλειας και άλλων επιπτώσεων που προέκυψαν από το προσφυγικό-μεταναστευτικό κύμα.

Η Ελλάδα, τόσο λόγω του άμεσου εθνικού ενδιαφέροντος, όσο και σαν μέλος της ΕΕ έχει να διαδραματίσει σοβαρό ρόλο στις εξελίξεις.

(*)Ο αντιπτέραρχος (Ι)εα Ιωάννης Αναστασάκης δραστηριοποιείται στο Περιφερειακό Παρατηρητήριο: Ασφάλεια για την Οικονομική Ανάπτυξη - Regional Observatory: Security for Economic Development (ROSED) (Pool of experts on Eastern Mediterranean & Middle East).