Υπόθεση πυρομαχικών: Οκτώ ευρωπαϊκά κριτήρια που "καίνε" την σύμβαση!

Υπόθεση πυρομαχικών: Οκτώ ευρωπαϊκά κριτήρια που καίνε την σύμβαση! Θα έπρεπε να έχουν  χτυπήσει τα καμπανάκια στις αρμόδιες κρατικές Υπηρεσίες

Γράφει ο Ιωάννης Αναστασάκης*
Αντιπτέραρχος (Ι) ε.α.

Πολύς λόγος γίνεται στις μέρες μας, όχι μόνο στη Ελλάδα αλλά και σε άλλα μέρη του κόσμου, με επίκεντρο των συζητήσεων εάν θα πρέπει να συνεχιστούν οι πωλήσεις όπλων προς τη Σαουδική Αραβία ή προς οποιαδήποτε άλλη χώρα εμπλέκεται σε πολεμικές συρράξεις όπου και διαπράττονται ανθρωπιστικά εγκλήματα και γενοκτονίες.

Το ερώτημα έχει σίγουρα ανθρωπιστικό υπόβαθρο, αλλά δυστυχώς όχι οικονομικό.

Αυτό το τελευταίο είναι ένα ισχυρό κίνητρο δημιουργίας αδιαφορίας, τόσο από κυβερνήσεις όσο και από βιομηχανίες και εμπόρους όπλων. Ας προσεγγίσουμε όμως το θέμα ποιο τεχνοκρατικά.

Καταρχήν έχουν υπογραφεί διεθνείς Συμβάσεις, για την απαγόρευση των ναρκών κατά προσωπικού, για τον περιορισμό των πυρηνικών και βιοχημικών όπλων, καθώς και για τον περιορισμό των μέσω μεταφοράς, δηλαδή της πυραυλικής τεχνολογίας.


Τα περισσότερα θύματα όμως στις μέρες μας προκαλούνται από τις συγκρούσεις με τα συμβατικά όπλα. Πριν ένα χρόνο κυρώθηκε από τη χώρα μας η Συνθήκη για τα συμβατικά όπλα –Arms Trade treaty (ATT). Είναι πλέον ο νόμος 4365/2016. 

Η Συνθήκη αυτή από μόνη της  δεν είναι   ικανή να συμβάλει ουσιαστικά στη μείωση των εξοπλισμών, ακόμα και μεταξύ των μελών που την έχουν προσυπογράψει. Διεθνώς έχουν ξεκινήσει προσπάθειες εξεύρεσης τρόπων ελέγχου και περιορισμού των εχθροπραξιών.

Έχει εντοπιστεί ότι οι διαμεσολαβητές (brokers) είναι αυτοί που προωθούν όπλα στη μαύρη αγορά, προς τελικούς αποδέκτες που δεν πληρούν τις αναγκαίες νόμιμες προϋποθέσεις ώστε να προμηθευτούν αμυντικό εξοπλισμό νομότυπα.

Στη μαύρη αγορά, τα λαθραία όπλα και πυρομαχικά πωλούνται σε τιμές πολλαπλάσιες των κανονικών, και επομένως οι παράνομοι διαμεσολαβητές αποκομίζουν πολύ υψηλά οικονομικά οφέλη.


Η συνήθης πρακτική για να καταλήξει εξοπλισμός στη μαύρη αγορά είναι να ξεκινήσει σαν ένα νόμιμο φορτίο και στη συνέχεια πριν παραδοθεί στον νόμιμο τελικό χρήστη, να παρεκκλίνει προς περιοχές εμπόλεμων συγκρούσεων.

Ο βασικότερος τρόπος πρόληψης και αποφυγής της παρέκκλισης προς παράνομο προορισμό, είναι ο έλεγχος των εγγράφων που απαιτούνται για την έγκριση μίας νόμιμης εξαγωγής όπλων. Κάθε παρατυπία ή ανακρίβεια είναι ένδεικτικό της ανάγκης για επιπλέον ελέγχους.

Στη συνέχεια, κάθε εξαγωγή όπλων από ένα κράτος, πρέπει υποχρεωτικά να είναι εισαγωγή σε ένα άλλο (παρακολούθηση της μεταφοράς ή της διαμετακόμισης από κράτος σε κράτος), μέχρι το φορτίο να παραδοθεί στον νόμιμο τελικό χρήστη. 

Ο όποιος διαμεσολαβητής, πρέπει να είναι εγγεγραμμένος επαγγελματικά στη χώρα που είναι υπήκοος και να ελέγχεται  από τις αρμόδιες Αρχές και Υπηρεσίες για τις επαγγελματικές του δραστηριότητες. 

Υπάρχουν επίσης εταιρείες βιτρίνα που ονομάζονται front Companies, και οι οποίες ενώ έχουν πολύ μικρό ή και μηδενικό ισολογισμό, εμπλέκονται σε διαμεσολαβήσεις πώλησης πολεμικού υλικού αξίας πολλών εκατομμυρίων.


Η ύπαρξη εταιρειών με αυτά τα χαρακτηριστικά πρέπει να προκαλούν την προσοχή για επιπλέον ελέγχους από τις αρμόδιες Υπηρεσίες αδειοδότησης και ελέγχου.

Στη χώρα μας, η εταιρεία Olympic Industries SA εμπίπτει σε όλα τα κριτήρια και τις προϋποθέσεις ώστε να χτυπήσουν τα καμπανάκια στις αρμόδιες κρατικές Υπηρεσίες και τις Αρχές για ενδελεχείς ελέγχους για τη δραστηριότητα της εταιρείας.

Απορίας άξιον είναι ο λόγος που παρακίνησε το ΥΠΕΘΑ να συνεργαστεί μαζί της και ιδιαίτερα ο Υπουργός να υποστηρίζει την συνεργασία αυτή.

Θα πρέπει ο Υπουργός να εξηγήσει τους λόγους που τον οδήγησαν να κρατήσει αυτή τη στάση και δεν διέταξε άμεση έρευνα όταν άρχισε να λαμβάνει προειδοποιητικά μηνύματα για τις δραστηριότητες της εταιρείας και του κου Β.Π..

Οι Υπηρεσίες πληροφοριών των κρατών, παρακολουθούν και ανταλλάσσουν πληροφορίες για τα φορτία όπλων που διακινούνται.

Τα οκτώ κριτήρια της ΕΕ

Ειδικά τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν καταλήξει σε μία κοινή θέση (Common Position) βάσει της οποίας έχουν καθιερώσει οκτώ (8) κριτήρια που πρέπει να ελέγξει κάθε κράτος μέλος προτού εγκρίνει και εκδώσει Άδεια Εξαγωγής για στρατιωτικά υλικά προς Τρίτη χώρα.

Με αφορμή το θόρυβο που έχει δημιουργηθεί στη χώρα μας σχετικά με την εξαγωγή πλεοναζόντων πυρομαχικών στη Σαουδική Αραβία, θα εξετάσουμε τη χώρα αυτή, σύμφωνα με τα οκτώ κριτήρια που προαναφέρθηκαν.

Κριτήριο πρώτο: « η χώρα προορισμού (τελικός χρήστης) να μην είναι σε εμπάργκο από διεθνή Οργανισμό. 

Συνήθως τα διεθνή εμπάργκο επιβάλλονται από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), τον Οργανισμό Ασφάλειας και Σταθερότητας στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) και την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). 

Εμπάργκο είναι δυνατόν να επιβληθούν μονομερώς από μία χώρα η οποία στη συνέχεια ζητά από τους συμμάχους της να το σεβαστούν και να το τηρήσουν.

Εκτός από το πλήρες εμπάργκο, έχει καθιερωθεί διεθνώς η διαδικασία άρνησης (denial), κατά εφαρμογή της οποίας μία χώρα αρνείται να κάνει εξαγωγή συγκεκριμένου στρατιωτικού υλικού προς μία άλλη χώρα, επεξηγώντας τους λόγους για τους οποίου επιβάλει την συγκεκριμένη άρνηση εξαγωγής.

Ταυτόχρονα ενημερώνει τους συμμάχους της, οι οποίοι οφείλουν να σεβαστούν την άρνηση εξαγωγής για το ίδιο στρατιωτικό υλικό. Αν δεν το κάνουν, η ενέργειά τους αυτή ονομάζεται (undercutting) και όταν συμβεί διαταράσσονται οι σχέσεις της με τις υπόλοιπες σύμμαχες χώρες.

Κριτήριο δεύτερο: «Παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων» 

Το κριτήριο αυτό εφαρμόζεται όταν η χώρα τελικού χρήστη των στρατιωτικών υλικών, παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Κριτήριο τρίτο: «εσωτερική κατάσταση στη χώρα προορισμού, με εντάσεις και συγκρούσεις». 

Στην περίπτωση αυτή, κατ’ εφαρμογή του κριτηρίου, αναστέλλονται οι εξαγωγές στρατιωτικού υλικού προς τη χώρα αυτή, μέχρι να αποκατασταθεί η εσωτερική ασφάλεια και σταθερότητα.

Κριτήριο τέταρτο: «Περιφερειακή ειρήνη, ασφάλεια και σταθερότητα». 

Με βάση το κριτήριο αυτό η εξαγωγή στρατιωτικού υλικού σταματάει, για όσο διάστημα υπάρχει κίνδυνος το υλικό αυτό να χρησιμοποιηθεί για επιθετική συμπεριφορά του τελικού χρήστη προς γειτονικό του κράτος.

Κριτήριο πέμπτο: «ασφάλεια των κρατών μελών και των συμμάχων τους».

Το κριτήριο αυτό εφαρμόζεται όταν ο τελικός αποδέκτης των προς εξαγωγή στρατιωτικών υλικών, υπάρχει κίνδυνος να τα χρησιμοποιήσει εναντίον μελών της ΕΕ.

Κριτήριο έκτο: «παραβίαση της διεθνούς νομοθεσίας». 

Αυτό το κριτήριο εφαρμόζεται όταν ο τελικός αποδέκτης των υλικών αδιαφορεί και δεν εφαρμόζει τη διεθνή νομοθεσία και τις Συνθήκες που ισχύουν.

Κριτήριο έβδομο: «παρέκκλιση τελικού χρήστη». 

Στην περίπτωση που διαπιστώνεται ότι υπάρχει κίνδυνος τα στρατιωτικά υλικά να παρεκκλίνουν και να καταλήξουν σε μη εγκεκριμένο τελικό χρήστη ή στη μαύρη αγορά.

Κριτήριο όγδοο: «συμβατότητα των προς εξαγωγή υλικών με τα όπλα και την τεχνολογία που διαθέτει  ο τελικός χρήστης» 

Πρέπει να απαγορεύεται η εξαγωγή όταν διαπιστωθεί για παράδειγμα ότι το Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας αγοράζει βλήματα που χρησιμοποιούνται από όπλα που το ίδιο δεν διαθέτει.

Εξετάζοντας την περίπτωση εξαγωγής πυρομαχικών προς τη Σαουδική Αραβία σε σχέση με τα Κριτήρια που αναλύθηκαν πιο πάνω, αποδεικνύεται ότι η περίπτωση εμπίπτει στα έξι (6) από τα οκτώ (8) κριτήρια, ενώ για ένα ακόμα έβδομο υπάρχει κινητικότητα στη διεθνή κοινότητα και κυρίως στον ΟΗΕ για να επιβληθεί.

Ειδικά για τον ΟΗΕ, ενώ η Ελλάδα που βιώνει την οικονομική κρίση φαίνεται ότι κατέθεσε στις 13-06-2017 τα 11.879.985 USD για την ετήσια συμμετοχής της στον Οργανισμό, η υπόψη χώρα εξαγωγής των πυρομαχικών δεν έχει ακόμα καταβάλει τη δική της συμμετοχή, δηλαδή το ποσό των 28.905.441 USD που της αναλογεί.

Αυτό είναι ένας αρνητικός δείκτης που χρειάζεται παρακολούθηση.

Βέβαια το κάθε κράτος είναι αυτόνομο και έχει τη δυνητική ευχέρεια να εφαρμόσει κατά το δοκούν τα ανωτέρω κριτήρια που εφαρμόζονται σαν φίλτρο κατά τη διαδικασία λήψης απόφασης για την έγκριση ή την απόρριψη μίας εξαγωγής στρατιωτικού εξοπλισμού προς μία Τρίτη χώρα.

Έχει ακόμα τη δυνατότητα να εφαρμόσει επιπλέον κριτήρια εάν το κρίνει απαραίτητο.

Στα πλαίσια της ΕΕ τα μέλη έχουν αναλάβει δεσμεύσεις που οφείλουν να εφαρμόζουν. Βέβαια όλες οι τελικές αποφάσεις κρίνονται και καταγράφονται από τη διεθνή κοινότητα, με ότι αυτό σημαίνει για τις διεθνείς σχέσεις της χώρας.

(*)Υπηρέτησε επί σειρά ετών σε θέσεις ευθύνης της Γενικής Διεύθυνσης Αμυντικών Επενδύσεων και Εξοπλισμών (ΓΔΑΕΕ) καθώς και στις Διεθνείς Σχέσεις, ενώ διετέλεσε Πρόεδρος της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων (Expert’s Group chairman) του Πολυεθνικού Οργανισμού Wassenaar Arrangement (WA), που διεθνώς νομοθετεί για τον έλεγχο εξαγωγής συμβατικών αμυντικών υλικών. 
Επίσης έχει συγγράψει βιβλίο με τίτλο: «Ασύμμετρες Απειλές & Ελεγχόμενα Υλικά – Ενημερωτικός Οδηγός για τις Υπηρεσίες Αδειοδότησης και Ελέγχου».

Σήμερα δραστηριοποιείται στο Περιφερειακό Παρατηρητήριο: Ασφάλεια για την Οικονομική Ανάπτυξη = Regional Observatory: Security for Economic Development (ROSED) (Eastern Mediterranean & Middle East).