Η φτωχοποίηση των στρατιωτικών, ο Καζαντζάκης και “ο Ηγεμών” του Μακιαβέλι

Η φτωχοποίηση των στρατιωτικών, ο Νίκος Καζαντζάκης και “Ο Ηγεμών” του Νικολό Μακιαβέλι. Δείτε τι σχέση έχουν

υπό Γιάννη Μαρμακεθιανού* 

Το 2017 τιμούμε τη μνήμη των 60 χρόνων από το θάνατο του Νίκου Καζαντζάκη. Ταυτόχρονα όμως, η ίδια χρονιά θα μείνει στη μνήμη μας σαν θλιβερή επέτειος της οικονομικής ασφυξίας, της «τελικής λύσης» όπως έλεγαν κάποτε οι χιτλερικοί, που επιβλήθηκε σε στρατιωτικούς, δικαστικούς και λοιπούς συνταξιούχους και μισθοσυντήρητους.

Με την επετειακή αυτή συγκυρία αξίζει να θυμηθούμε τι αναφέρετε σχετικά στο διαχρονικό έργο του Νικολό Μακιαβέλι «Ο Ηγεμόνας» (2), όπως το μετέφρασε και το απέδωσε με τη δικιά του γλώσσα και με το ελεύθερο πνεύμα του ο Νίκος Καζαντζάκης.

Το έργο αυτό του Μακιαβέλι, το μελετούν και το αναλύουν οι φοιτητές στα πανεπιστήμια όλου του κόσμου, ίσως κάποτε και εδώ, όταν αποφοιτήσουν οι χρήστες και λοιποί περίεργοι. Παρακολουθώντας τις καθημερινές ειδήσεις, βρίσκουμε τους εαυτούς μας εγκλωβισμένους σε μία κατάσταση που διαχρονικά περιέγραψε ο Μακιαβέλι.


Συγκεκριμένα στο Κεφάλαιο VII, σελ. 51 γράφει: «βρήκε πως είχε κυβερνηθεί από αδύνατους αφέντες, που περισσότερο νοιάζουνταν να ληστεύουν παρά να κυβερνούν τους υπηκόους τους και να σπέρνουν διχόνοιες ανάμεσά τους κι όχι να τους φέρνουν ειρήνη. Τόσο που η χώρα ήταν γεμάτη ληστές, συνωμότες και κάθε είδους ταραχές». Όποιος δεν βρει ομοιότητες με το σήμερα, ας μη συνεχίσει την ανάγνωση αυτού του κειμένου και ο Θεός να τον ελεήσει…

Από την άλλη πλευρά, όπως κάθε οικοδόμημα χρειάζεται γερά θεμέλια, έτσι πρέπει να είναι και τα θεμέλια της δημοκρατίας σε ένα ισχυρό κράτος όπως θέλουμε να είναι και η χώρα μας.

Συγκεκριμένα στο Κεφάλαιο ΧΙΙ, σελ. 70 γράφει: «Είπαμε παραπάνω πόσο είναι απαραίτητο ένας Ηγεμόνας να ‘χει γερά θεμέλια αλλιώς, αναγκαστικά, θα γκρεμιστεί. Τα κυριότερα θεμέλια σε όλα τα κράτη, νέα, παλιά ή μιχτά, είναι οι καλοί νόμοι και ο καλός στρατός κι επειδή δεν μπορούν να υπάρχουν καλοί νόμοι όπου δεν υπάρχει καλός στρατός, κι όπου υπάρχει καλός στρατός είναι φυσικό να υπάρχουν και καλοί νόμοι…».


Οι καλοί νόμοι και ο ισχυρός στρατός λοιπόν είναι δύο από τα ισχυρότερα θεμέλια ενός ισχυρού κράτους. Αλλιώς ο ηγεμόνας κάποια στιγμή αναγκαστικά γκρεμίζεται, όπως λέει ο Μακιαβέλι. Και βέβαια οι αποφάσεις των δικαστηρίων που βγαίνουν με βάση τους νόμους, όπως είναι οι αποφάσεις του ΣτΕ πρέπει να εφαρμόζονται άμεσα από τους συνετούς ηγεμόνες. Αν είναι βέβαια συνετοί…

Η ιδεοληπτική προσέγγιση και φτωχοποίηση των στρατιωτικών είναι ανωμαλία στη χρηστή διακυβέρνηση, όταν κυρίως διαταραχθεί η σχέση στρατού και πολιτικής ηγεσίας, σαν αποτέλεσμα λαθών του ηγεμόνα. Συγκεκριμένα ο Καζαντζάκης μεταφράζει και αποδίδει με το δικό του πνεύμα τον Μακιαβέλι, ως ακολούθως στο Κεφάλαιο ΧΙV, σελ. 79:

«Γιατί ανάμεσα άοπλου και ένοπλου δεν υπάρχει καμία αναλογία κι είναι παράλογο ο ένοπλος να υπακούσει τον άοπλο κι ο άοπλος να ‘ναι ασφαλής ανάμεσα σε οπλισμένους υποταχτικούς του: τούτοι τον περιφρονούν κι εκείνος τους υποψιάζεται, κι έτσι η συνεργασία είναι αδύνατη. Ο ηγεμόνας, λοιπόν, που δεν καταλαβαίνει από στρατιωτικά, εξόν από τα’ άλλα του μειονεκτήματα, όπως είπαμε, δεν μπορεί να ‘χει την εχτίμηση του στρατού του μήτε και να του ‘χει εμπιστοσύνη».


Για να μην δημιουργηθεί οποιαδήποτε παρανόηση, το απόσπασμα αυτό συνάδει με αυτό που προαναφέρθηκε σχετικά με τη σχέση «καλού στρατού» και «καλών νόμων». Γιατί οι στρατιωτικοί ως πολίτες της χώρας, έχουν μεν αναλάβει οικειοθελώς αυξημένες υποχρεώσεις προς την πατρίδα, αλλά πρέπει κατ’ ελάχιστον να απολαμβάνουν τα ίδια και ίσα δικαιώματα με τους υπόλοιπους Έλληνες πολίτες.

Κανένας δεν έχει το δικαίωμα να τους τα στερήσει και μάλιστα ενάντια σε αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ). Γιατί η εφαρμογή καλών νόμων και των δικαστικών Αποφάσεων των Ανωτάτων Δικαστηρίων είναι θεμέλιο της Δημοκρατίας.

Οι επικίνδυνες για τους Δημοκρατικούς θεσμούς ιδεοληπτικές προσεγγίσεις, ραγίζουν το γυαλί, δημιουργούν δηλαδή ρωγμές στα διάφορα κοινωνικά στρώματα και κοινωνικούς αυτοματισμούς που δύσκολα διορθώνονται ή επουλώνονται.


Σχετικά επισημαίνεται στο κείμενο και συγκεκριμένα στο Κεφάλαιο VII, σελ. 54: «Απατάται όποιος νομίζει πως με νέες ευεργεσίες οι ισχυροί λησμονούν τις παλιές προσβολές». Αυτό το απόφθεγμα έχει ασφαλώς γενικότερη εφαρμογή, ακόμα και στις διεθνείς σχέσεις της χώρας.

Θα πρέπει λοιπόν ο κάθε «ηγεμόνας» να παίρνει αποφάσεις και να διοικεί υπεύθυνα για το δημόσιο συμφέρον και να αποφεύγει να συναγελάζεται με ακραία στοιχεία για αμιγώς ψηφοθηρικούς ή για ιδεοληπτικούς λόγους.

Γιατί όπως η ιστορία έχει δείξει, στατιστικά, όπως αναφέρεται στο Κεφάλαιο ΧΧ, σελ. 107: «Κι αν μελετήσεις καλά τα παραδείγματα της παλιάς και νέας ιστορίας πως γίνεται αυτό, θα δεις πως είναι πολύ πιο εύκολο να κάμεις φίλους εκείνους που από την προηγούμενη εξουσία ήταν ευχαριστημένοι και γι’ αυτό ήταν εχτροί του νέου ηγεμόνα, παρά εκείνους που, όντας δυσαρεστημένοι, έγιναν φίλοι του και τον βοήθησαν να πάρει την εξουσία».


Δηλαδή ο ηγεμόνας έχει ακέραια την ευθύνη αν επί ηγεμονίας του κάποιοι ευκαιριακά επιχειρούν να «κονομίσουν» εκμεταλλευόμενοι τις πολιτικές και άλλες συγκυρίες και πάντα εις βάρος του γενικότερου συμφέροντος.

Ο ηγεμόνας πρέπει να αποφεύγει την προπαγάνδα διαδίδοντας ψέματα, γιατί τα ψέματα έχουν κοντά ποδάρια, όπως λέει ο σοφός λαός. Η διοίκηση του κράτους θέλει δουλειά και σοβαρότητα για να έλθει η πολυπόθητη ανάπτυξη.

Μεταφράζει με το ελεύθερο πνεύμα του, το σχετικό κείμενο ο Νίκος Καζαντζάκης στο Κεφάλαιο ΧΧΙ, σελ. 112: «Κι ακόμα πρέπει να ψυχώνει τους υπηκόους του, να μπορούν να καταγίνονται στη δουλειά τους, και στο εμπόριο και στη γεωργία και σε κάθε άλλο επάγγελμα, να μην εμποδίζεται ένας να καλυτερεύει τα χτήματά του, από φόβο μήπως του τα πάρουν ή άλλος ν’ αρχίσει μία δουλειά, από το φόβο της φορολογίας».

Διαβάστε τη συνέχεια από το πολύ ενδιαφέρον κείμενο στο www.defence-point.gr